Ενδοκρινικό Σύστημα και Παθήσεις Θυρεοειδούς

Παθήσεις Ενδοκρινών Αδένων - Θυρεοειδής & Επινεφρίδια

Το ενδοκρινικό σύστημα είναι το σύστημα οργάνων ενός οργανισμού που είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο μίας πληθώρας λειτουργιών και έχει τον κυρίαρχο ρόλο στην διατήρηση της ομοιόστασης και την διατήρηση της σταθερότητας του εσωτερικού περιβάλλοντος του οργανισμού.

Οι διαταραχές στο ενδοκρινικό σύστημα μπορεί να οδηγήσουν στην κακή λειτουργία πολλών συστημάτων του οργανισμού με επιπτώσεις, όπως από την καρδιά και τα αγγεία, τον μεταβολισμό του σακχάρου και των λιπιδίων, της ανάπτυξης του παιδιού, της αναπαραγωγικής ικανότητας ανδρών και γυναικών, διαταραχές της εμμηνορρυσίας, ακμής, διαταραχές των οστών, κλπ.

Το ενδοκρινικό σύστημα είναι ένα σύνθετο σύστημα αδενών, οι λεγόμενοι ενδοκρινείς αδένες του σώματος που είναι:

  • η υπόφυση,
  • ο υποθάλαμος,
  • ο θυρεοειδής,
  • οι παραθυρεοειδείς,
  • το πάγκρεας,
  • τα επινεφρίδια,
  • οι Όρχεις (στο γεννητικό σύστημα των αντρών) και
  • οι Ωοθήκες (στο γεννητικό σύστημα των γυναικών).

Στους ενδοκρινείς αδένες, όπως και στο νευρικό σύστημα, οφείλεται μεγάλο μέρος των γενικών ρυθμιστικών λειτουργιών του οργανισμού μας.
Οι ορμόνες ρυθμίζουν, μεταξύ άλλων, τις διεργασίες της αύξησης, της θρέψης και της παραγωγής ενέργειας, τη σεξουαλική διαφοροποίηση και λειτουργία και τις γενικές αντιδράσεις άμυνας, οπότε επηρεάζουν όλες τις δραστηριότητές μας, ακόμα και τις ψυχικές.
Χαρακτηριστικό των ενδοκρινών αδένων είναι η λειτουργική αλληλεξάρτησή τους καθώς και η στενή λειτουργική τους σχέση με το νευρικό σύστημα.

Ενδοκρινικό Σύστημα: Πιθανές διαταραχές

  • Σακχαρώδη Διαβήτη
  • Υπερχοληστεριναιμίες
  • Παθήσεις του θυρεοειδούς
  • Διαταραχές υποθαλάμου- υπόφυσης (μεγαλακρία- άποιος διαβήτης κλπ)
  • Ενδοκρινική υπέρταση
  • Παχυσαρκία και μεταβολικές επιπτώσεις
  • Διαταραχές του ασβεστίου, έλλειψη βιταμίνης D , υπερπαραθυρεοειδισμό
  • Οστεοπόρωση & Μεταβολικές νόσοι των οστών
  • Εμμηνόπαυση Διαταραχές της εμμηνορρυσίας
  • Ακμή & Υπερτρίχωση
  • Υπογοναδισμός & στειρότητα
ενδοκρινικό σύστημα
ενδοκρινικό σύστημα
ενδοκρινικό σύστημα
ενδοκρινικό σύστημα

Διαβήτης 

Μία από τις πιο κοινές ασθένειες στο ενδοκρινικό σύστημα, είναι ο διαβήτης, μια διαταραχή στην οποία το πάγκρεας δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη ή το σώμα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά την ινσουλίνη που παράγεται.

Οστεοπόρωση

Η Οστεοπόρωση είναι μια διαταραχή που προκαλεί εύθραυστα οστά, εξαιτίας της οποίας αυξάνει την πιθανότητα κατάγματος. Η οστεοπόρωση είναι τέσσερις φορές πιο συχνή στις γυναίκες παρά στους άνδρες.

Πολυκυστικές ωοθήκες & Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών  

Άλλη μία πολύ κοινή ασθένεια στο ενδοκρινικό σύστημα, η οποία επηρεάζει 7-10% των γυναικών ηλικίας 15 έως 45 ετών.

Σύνδρομο Cushing  

Το Συνδρόμο Cushing είναι πολύ λιγότερο κοινή διαταραχή του ενδοκρινικού συστήματος.
Σύνδρομο Cushing είναι το σύνολο των συμπτωμάτων και των κλινικών εκδηλώσεων που προκαλείται από την υπερβολική ποσότητα κορτιζόλης στον οργανισμό.
Η κορτιζόλη είναι μία ορμόνη που παράγεται στα επινεφρίδια και είναι ζωτικής σημασίας για τον οργανισμό γιατί ρυθμίζει τον μεταβολισμό, την καρδιαγγειακή λειτουργία, το ανοσολογικό σύστημα και βοηθά τον οργανισμό να ανταποκρίνεται στο στρες.
Οφείλεται σε καλόηθες αδένωμα (όγκο) της υπόφυσης, το οποίο υπερεκκρίνει μία πεπτιδική ορμόνη, τη φλοιοεπινεφριδιοτρόπο ορμόνη (ACTH), η οποία διεγείρει τα επινεφρίδια και προκαλεί την υπερπαραγωγή κορτιζόλης.
Οι όγκοι που εκκρίνουν την ορμόνη ACTH είναι σχεδόν πάντοτε καλοήθεις και πολλές φορές πολύ μικροί ώστε δεν φαίνονται ακόμη και όταν ο ασθενής υποβάλλεται σε μαγνητική τομογραφία.

ενδοκρινικό σύστημα
ενδοκρινικό σύστημα

Τα κλινικά συμπτώματα της νόσου Cushing προκαλούνται από την υπερκορτιζολαιμία και μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τρεις κύριες κατηγορίες που περιλαμβάνουν χωρίς αυστηρό περιορισμό:

  • Αύξηση βάρους
  • Παχυσαρκία κορμού (συσσώρευση λίπους στην κοιλιά με λεπτά άνω και κάτω άκρα)
  • Πανσεληνοειδές προσωπείο (στρογγυλό, ερυθρό, φουσκωμένο πρόσωπο)
  • Πορφυρές ραβδώσεις του δέρματος στην κοιλιά, στους μηρούς και στους μαστούς
  • Οπισθοτραχηλική απόθεση λίπους (buffalo hump)  
  • Ακμή ή δερματικές μολύνσεις  
  • Εύκολος μωλωπισμός  
  • Υπερβολική τριχοφυΐα στο πρόσωπο για τις γυναίκες  
  • Μυϊκή αδυναμία  
  • Κεφαλαλγία  
  • Μεταβολικές/ Καρδιαγγειακές εκδηλώσεις/ Καρδιαγγειακή νόσος
  • Έντονη κόπωση  
  • Διαταραχή του μεταβολισμού  
  • Υπέρταση  
  • Πολυδιψία και πολυουρία  
  • Κατάθλιψη, άγχος, ευερεθιστότηταΑνικανότητα
  • Οστεοπόρωση  
  • Διαταραχές έμμηνου ρύσης

Νόσος του Addison

Η Νόσος του Addison είναι μία από τις σπάνιες ασθένειες στο ενδοκρινικό σύστημα, η οποία εμφανίζεται σε λιγότερο από εκατό άτομα στο εκατομμύριο.
Ονομάζεται επίσης πρωτογενή ανεπάρκεια των επινεφριδίων. Η νόσος του Addison εμφανίζεται όταν τα επινεφρίδια δυσλειτουργούν και δεν παράγουν αρκετές ορμόνες.
Η νόσος του Addison προκαλείται από βλάβη στον φλοιό των επινεφριδίων.

Αυτή η βλάβη μπορεί να προκληθεί από τα ακόλουθα:

  • Το ανοσοποιητικό σύστημα λανθασμένα επιτίθεται στα επινεφρίδια (αυτοάνοση νόσος)  
  • Λοιμώξεις όπως φυματίωση, HIV, ή μυκητιασικές λοιμώξεις  
  • Αιμορραγία στα επινεφρίδια  
  • Όγκοι στα νεφρά

Τα συμπτώματα της νόσου του Addison περιλαμβάνουν:

  • Χρόνια διάρροια,
  • Ναυτία και έμετος, 
  • Σκούρος χρωματισμός του δέρματος σε ορισμένα σημεία, με αποτέλεσμα η επιδερμίδα να φαίνεται σαν να έχει “μπαλώματα” ,
  • Αφυδάτωση,  
  • Ζάλη,  
  • Ωχρότητα,  
  • Μεγάλη αδυναμία,
  • Κόπωση, και δυσκινησία,
  • Λοιμώξεις στο εσωτερικό του μάγουλου,
  • Απώλεια βάρους και μειωμένη όρεξη

Θυρεοειδίτιδα

Είναι μια φλεγμονή του θυρεοειδούς αδένα, η οποία μπορεί να σχετίζεται τόσο με τον υποθυρεοειδισμό όσο και με τον υπερθυρεοειδισμό.
Μπορεί να είναι επώδυνη (αίσθημα όμοιο του πονόλαιμου) ή ανώδυνη.
Η θυρεοειδίτιδα μπορεί να οφείλεται σε αυτοάνοσα αίτια, μόλυνση, έκθεση σε κάποια χημική ουσία που είναι τοξική για τον θυρεοειδή ή σε άγνωστα αίτια.
Ανάλογα με την αιτία μπορεί να είναι οξεία, παροδική ή χρόνια.

Υποθυρεοειδισμός

Είναι υπεύθυνος για το πολύ μικρό ποσοστό θυρεοειδικών ορμονών στον οργανισμό και κατ’ επέκταση την επιβράδυνση των λειτουργιών του οργανισμού.
Τα συμπτώματα του είναι αύξηση βάρους, ξηροδερμία, δυσκοιλιότητα, μη ανοχή στο κρύο, πρήξιμο στο δέρμα, τριχόπτωση, κόπωση, αλλαγές στην έμμηνο ρύση, αδυναμία, μειωμένη αντοχή, αρθρίτιδες, διαταραχές στην μνήμη, διαταραχές γονιμότητας, κατάθλιψη, υπνηλία.

Θυρεοειδίτιδα Hashimoto.

Αποτελεί τη συχνότερη αιτία του υποθυρεοειδισμού.
Όπως και στην νόσο του Graves, πρόκειται για μια χρόνια αυτοάνοση νόσο που σχετίζεται με την παραγωγή αντισωμάτων που έχουν ως στόχο τον θυρεοειδή και προκαλούν φλεγμονή και βλάβη.
Κατά τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto μειώνεται η παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Η πλειοψηφία των περιπτώσεων υποθυρεοειδισμού οφείλεται στη χρόνια θυρεοειδίτιδα (Hashimoto) η οποία αποτελεί μια βραδέως εξελισσόμενη αυτοάνοση πάθηση του θυρεοειδούς.

ενδοκρινικό σύστημα
ενδοκρινικό σύστημα

Υπερθυρεοειδισμός 

Είναι υπεύθυνος για το αυξημένο ποσοστό θυρεοειδικών ορμονών στον οργανισμό.Συχνά καλείται «υπερδραστήριος θυρεοειδής».
Προκαλεί αύξηση των λειτουργιών του οργανισμού. Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται η ταχυπαλμία, το άγχος, η δυσκολία στον ύπνο, το τρέμουλο στα χέρια, η αδυναμία, ταχυκαρδία (αίσθημα παλμών), νευρικότητα, μειωμένη αντοχή, υπερβολική εφίδρωση, μυϊκή αδυναμία, απώλεια βάρους, παρά την όρεξη για φαγητό, δυσανεξία στη ζέστη, τριχόπτωση, δερματικά προβλήματα, εξόφθαλμος, Βρογχοκήλη (διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα).

Νόσος Graves

Η νόσος του Graves είναι η πιο συχνή μορφή υπερθυρεοειδισμού, δηλαδή υπερλειτουργίας του θυρεοειδούς και εμφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες.
Πρόκειται για μια χρόνια αυτοάνοση νόσο κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα του πάσχοντος παράγει αντισώματα τα οποία προσβάλουν το θυρεοειδή, προκαλώντας φλεγμονή, βλάβη και μεγάλη αύξηση της παραγωγής των θυρεοειδικών ορμονών.
Στη νόσο του Graves παράγονται υπερβολικές ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών λόγω της ύπαρξης αντισωμάτων που συνδέονται στον υποδοχέα της TSH στο θυρεοειδή (TSH- R- Ab).
Στην νόσο του Graves η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη TSH είναι χαμηλή.
Στο υπερηχογράφημα εμφανίζεται συνήθως διόγκωση του θυρεοειδούς, δηλαδή βρογχοκήλη ενώ ο αδένας απεικονίζεται ανομοιογενής με χαρακτηριστικές αλλοιώσεις, λόγω της παρουσίας των αντισωμάτων και της καταστροφής του θυρεοειδικού ιστού.

Όζοι του θυρεοειδούς

Πρόκειται για ένα μικρό εξόγκωμα στο θυρεοειδή αδένα, το οποίο μπορεί να είναι στερεό ή σε μορφή κύστης γεμάτο με υγρό. Αυτά τα οζίδια είναι πολύ συχνά και στην πλειοψηφία τους αβλαβή.
Οι όζοι είναι τέσσερις φορές συχνότεροι στις γυναίκες, αλλά στους άνδρες συναντούμε πιο συχνά κακοήθεις όζους. Παρά το χαμηλό ποσοστό καρκίνου, θα πρέπει να γίνεται αξιολόγηση της φύσης όλων των όζων από τον γιατρό.

Όταν γίνει διάγνωση όζου πρέπει να αποσαφηνιστούν τα εξής :

  • Αν είναι καλοήθης ή κακοήθης.
  • Αν είναι λειτουργικά ανενεργός, δηλαδή ψυχρός, ή εάν παράγει μεγάλες ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών, δηλαδή είναι θερμός
  • Αν λόγω του μεγέθους και της θέσης του δημιουργεί προβλήματα, πιέζοντας παρακείμενα όργανα και σχηματισμούς, όπως: την τραχεία, προκαλώντας δύσπνοια,τον οισοφάγο, προκαλώντας δυσχέρεια στην κατάποση τον λάρυγγα με αποτέλεσμα την δυσκολία στην ομιλία.  

Η χειρουργική επέμβαση είναι η θεραπεία εκλογής για τους ψυχρούς όζους αλλά και για όλους τους όζους του θυρεοειδούς, που προκαλούν δυσφορία λόγω του μεγέθους ή της θέσης τους, ή όπου υπάρχει υπόνοια κακοήθειας.

Καρκίνος του θυρεοειδούς

Ο καρκίνος του θυρεοειδούς είναι σπάνιος με περίπου 37.000 ανθρώπους να διαγιγνώσκονται ως πάσχοντες του καρκίνου αυτού κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Υπάρχουν τέσσερις βασικοί τύποι του καρκίνου του θυρεοειδούς:

  • το θηλώδες καρκίνωμα,
  • το θυλακιώδες καρκίνωμα,
  • ο αναπλαστικός καρκίνος και
  • το μυελοειδές καρκίνωμα.

Περίπου το 80% των καρκίνου του θυρεοειδούς είναι θηλώδη καρκινώματα.
Αυτός ο καρκίνος επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες και ιδιαίτερα τις νεότερες.
Περίπου το 15% των περιπτώσεων είναι θυλακιώδη καρκινώματα, ένας πιο επιθετικός τύπος καρκίνου που παρατηρείται κυρίως σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας.
Ο αναπλαστικός καρκίνος, επίσης παρατηρείται κυρίως σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, αντιπροσωπεύει το 2% των καρκίνων του θυρεοειδούς και είναι επιθετικός και δύσκολα αντιμετωπίσιμος.
Στο μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς (MTC) παράγεται καλσιτονίνη και μπορεί να εμφανιστεί μόνο του ή σε συνδυασμό με άλλους καρκίνους ενδοκρινών αδένων σε σύνδρομο που ονομάζεται σύνδρομο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας.
Ο MTC αποτελεί το 3% των καρκίνων του θυρεοειδούς.
Η θεραπεία του μπορεί να είναι δύσκολη εάν επεκταθεί πέρα από τον θυρεοειδή.

Βρογχοκήλη

Πρόκειται για μια ορατή διεύρυνση του θυρεοειδούς αδένα.
Στο παρελθόν ήταν μια συνηθισμένη κατάσταση και οφειλόταν στην έλλειψη ιωδίου στην διατροφή.
Το ιώδιο είναι απαραίτητο στοιχείο για την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών.

Όλες οι παθήσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορούν να προκαλέσουν βρογχοκήλη.

Η βρογχοκήλη μπορεί να συμπιέσει ζωτικές δομές της περιοχής του λαιμού, όπως είναι η τραχεία και ο οισοφάγος.
Αυτή η συμπίεση μπορεί να δυσκολέψει την αναπνοή και την κατάποση.

Τα επινεφρίδια, είναι δύο μικροί ενδοκρινείς αδένες που εντοπίζονται ακριβώς πάνω από τους νεφρούς. Παρά το πολύ μικρό μέγεθός τους, παράγουν πολύ σημαντικές ορμόνες  που είναι απαραίτητες για τη ζωή, όπως η κορτιζόλη, η αλδοστερόνη, η αδρεναλίνη και ανδρογόνα.

Αδενώματα

Ωστόσο τα επινεφρίδια εμφανίζουν πολύ συχνά μικρούς ή μεγαλύτερους όγκους, τα αδενώματα.
Εάν αποδειχθεί πως ένα αδένωμα υπερπαράγει κάποια ορμόνη, η πιο συνηθισμένη θεραπεία είναι η λαπαροσκοπική χειρουργική αφαίρεση του αντίστοιχου επινεφριδίου.

Φαιοχρωμοκύτωμα

Το φαιοχρωμοκύτωμα είναι ένας σπάνιος όγκος που αναπτύσσεται εντός των επινεφριδίων.
Το φαιοχρωμοκύτωμα μπορεί να είναι απειλητικό για τη ζωή εάν δεν διαγνωσθεί και αντιμετωπισθεί.
Σημείο φαιοχρωμοκυτώματος μπορεί να είναι υψηλή αρτηριακή πίεση, λόγω υπερβολικής έκκρισης κατεχολαμινών (αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη).
Η υπερβολική έκκριση αυτών των ορμονών μπορεί να οδηγήσει σε σταθερά υψηλή πίεση ή σε επεισόδια υψηλής πίεσης (υπερτασικές κρίσεις).
Άλλα σημεία και συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ταχυκαρδία, εφίδρωση, άλγος στο θώρακα ή την κοιλία, πονοκεφάλους, ανησυχία, τρόμο και ωχρότητα
Η θεραπεία για τα περισσότερα φαιοχρωμοκυτώματα είναι η χειρουργική επέμβαση για να αφαιρεθεί ο όγκος.
Η πιό κοινή επέμβαση είναι χειρουργική αφαίρεση ολόκληρου του επινεφρίδιου που φέρει τον όγκο.
Σε περιπτώσεις που ο όγκος είναι κακοήθης και έχει δώσει μεταστάσεις σε άλλα μέρη του σώματος η χειρουργική επέμβαση δεν αποτελεί επιλογή.
Σε τέτοιες περιπτώσεις η θεραπεία μπορεί να περιλάβει ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία.

ενδοκρινικό σύστημα
ενδοκρινικό σύστημα

Κακοήθεις όγκοι του επινεφριδίων (καρκίνωμα του επινεφριδίου)

Από τις πρωτοπαθείς κακοήθειες των επινεφριδίων η συχνότερη είναι το φλοιοεπινεφριδικό καρκίνωμα, το οποίο είναι σπάνιο αλλά πολύ επιθετικό κι επομένως έχει κακή πρόγνωση.
Σε ασθενείς με γνωστή κακοήθεια, το 75% των επινεφριδικών τυχαιωμάτων είναι μεταστάσεις, ενώ σπάνια η πρώτη εκδήλωση μίας κακοήθειας μπορεί να είναι η μετάσταση στα επινεφρίδια.
Η θεραπεία εξαρτάται από το στάδιο της νόσου, την ηλικία του ασθενούς και τη γενική κατάσταση της υγείας του. Σε ασθενείς σταδίου Ι ή ΙΙ εφαρμόζεται χειρουργική εκτομή της βλάβης.

Το στάδιο Ι αναφέρεται σε όγκους του φλοιού των επινεφριδίων κάτω των 5 εκατοστών χωρίς επέκταση σε παρακειμένους ιστούς.

Το στάδιο ΙΙ περιλαμβάνει νεοπλάσματα άνω των 5 εκατοστών που εντοπίζονται αποκλειστικά στον φλοιό.

Χειρουργική εκτομή της βλάβης και των διηθημένων λεμφαδένων εφαρμόζεται σε ασθενείς σταδίου ΙΙΙ (επέκταση της νόσου σε παρακειμένους ιστούς ή λεμφαδένες).

Τέλος, χειρουργική εκτομή του όγκου, εφαρμογή χημειοθεραπείας και ακτινοβόληση πιθανών οστικών μεταστάσεων περιλαμβάνονται στην αντιμετώπιση ασθενών σταδίου IV .

Οι διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος μπορεί να οδηγήσουν στην δυσλειτουργία πολλών συστημάτων του οργανισμού, με επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής όσο και στην ίδια την επιβίωση.  

Η χειρουργική αντιμετώπιση των παθήσεων του ενδοκρινούς συστήματος είναι θεραπεία εκλογής και η εμπειρία του χειρουργού και οι λεπτοί χειρουργικοί χειρισμοί είναι καθοριστικοί για την αποφυγή επιπλοκών.